գլուխ 24
Սիրել , թե ատել
Ես իմ ստորագրությունը հայերենով թողեցի Սուրբ Լիգայի նախշազարդ մատյաններից մեկի վրա : Ապա հիացմունքով դիտեցի , թե ինչպես էր Շիկոն ձեռք առնում մատյաններից մեկի տխմար տիրոջը : Իր հոյակապ ստորագրությունը այդ մատյանում վեց անգամ թողելուց հետո նա մի լավ ծիծաղեց այդ մատյանի անուղեղ տիրոջ վրա , ապա անակնկալ անհետացավ իմ տեսադաշտից :
Ես երկար թափառեցի հսկայական ամբոխի անցանելի ծակուծուկերով : Մի պահ թվաց , թե կորել եմ : Դա ահավոր վախեցրեց ինձ , ես վախում էի , թե կկրկնվի այն բանը ինչ կատարվել էր անցած անգամ , երբ ես կորա : Ես միացնելով յոթերրորդ զգայարանս սկսեցի փնտրել ծանոթ դեմքեր : Եվ հանկարծ կանգ առա Հենրիխի զայրացած աչքերի վրա : Դժգոհ էր , որ ինձ միայնակ էր տեսնում : Աչքերով կարծես ուզում էր ասել ինձ " Էլեն արի մեր կողք , խելոք կանգնի " :Նա ` Հենրիխը ,շատ անկապ էր հագնված , նույնիսկ ավելի վատ քան նրա պճնամոլ մինիոները :
Նրա կողքին էին նաև հոյակապ քառյակը : Ես նրանց չէի ցանկանում մոտենալ , բայց ուրիշ ելք չունեի : Վախ , թե մոտալուտ ատելություն : Ես պիտի ընտրեի այս երկուսի միջև : Ես ուղղվեցի նրանց մոտ .
- Պարոնայք կհուշեք , թե , որտեղ է գտնվում նորին մեծության ծաղրածուն ,- ձևեր թափելով հարցրեցի ես կարծես դիմելով թագավորին :
- Իսկ նա ձեր ինչին է պետք մադմոազել ,- հարցրեց Հենրիխ Վալուան
- Չգիտեմ , բայց գիտեմ , որ Շիկոից բացի ինձ ոչ ոք պետք չի : Երկու րոպե է ինչ չեմ տեսնում նրան և արդեն կարոտել եմ , չգիտեք , թե մոտավորապես որտեղ է :
- Չգիտենք ,- Հենրիխի տեղ պատասխանեց Ժան-Լուին : Նրա ձայնում այնքան թշնամանք կար , այնքան կոպտություն : Ես զգում էի , թե ինչպես էր նա փոխվել :
- Շնորհակալություն ,- ասացի ես նկատելի դժգոհությամբ
- Խնդրեմ , նորից համեցեք ,- պատասխանեց Ժան-Լուին :
- Կարծում եմ շատ լավ օգնեցիք , էլ կարիք չի լինի ,- ի պատասխան կոպտության քնքշորեն ասացի ես :
- Ուրախ եմ , որ էլ կարիք չի լինի ,- պատասխանեց նա ավելի կոպիտ :
- Ես էլ եմ ուրախ , որ ուրախ եք ,- քիչ բորբոքվելով ասացի ես:
- Դե լավ է , հիանալի է . Ցտեսություն ,- ասաց նա :
- Հաջողություն ,- ցանկանալով վերջին խոսքը ասել ավելացրի ես:
- Այն ձեզ ավելի շատ պետք կգա ,- հեգնանքով ասաց Ժան-Լուին իմ հին խոսքերը : Ես պատրաստ էի երկու ձեռքով խեղդել նրան , բայց զսպեցի ինձ համեստորեն թաքցնելով կատաղությունս :
Ես բերանս էլ չբացեցի և լուռ հեռացա : Ինչքան ձևականություն կար , ինչքան կեղծավորություն այս ամենի մեջ : Էլ չխոսեմ դերասանությունից : Ես ահավոր զայրացած էի նրա վրա և ինձ թվում էր , որ նրան ավելի մեծ սիրով կխեղդեի քան Շանտելիին : Ես կրկին մենակ էի մնացել :
***
Հուսահատ կանգնել էի մի փոքրիկ խաչմերուկում : Պիտի ետ դառնաի կամ էլ գնաի երեք ճանապարհրերից մեկով : Մոլորության մեջ էի : Մի ծանր շունչ քաշեցի ու նայեցի բաց կապույտ երկնքին , որտեղ ոչ մի ամպիկ չկար: Հանկարծ լսեցի ինչ-որ կանացի ձայն , անտանելի առոգանությամբ :
- Ինչ ՜ գեղեցիկ եք տիրուհի , դուք ընտրյալ եք , դա ձեր աչքերից ա երևում : Թող գուշակություն անեմ գեղեցկուհի : Ամեն բան շիտակ կասեմ , միայն գրպանդ քիչ դատարկի ու ձեռքդ տուր :
Ես այդ կնոջ կողմը նայեցի :Կարմրազգեստ գնչուհի էր , սև մազերով , ոտից գլուխ քնձռոտ արդուզարդով , գունագեղ շալով ու գլխաշորով , մաշած կապույտ մասիկներով :
Ես հանեցի իմ ոսկյա ապարանջանը և այն ձեքիս ափի մեջ մեկնեցի ծեր գնչուհուն : Նա գանձը իսկույն հափշտակեց ` աչքերին չհավատալով :Այնուհետև ուշադիր նայեց ձեռքիս մեջ :
- Ինչ ՜ երկար ա կյանքդ , շատ երկար ա ու շատ բախտավոր : Բայց սպասի էստեղ առանց քարտերի ոչ մի բան չեմ կարա ասեմ ,- մի քանի րոպե ձեռքիս ափը տնտղելուց հետո հայտարարեց գնչուհին : Ապա մի հայացք գցեց ինձ վրա և ես հանեցի իմ ոսկյա վզնոցը ու նրան մեկնեցի : Նա շորի գաղտնի գրպանից հանեց իր հնամաշ խաղաթղթերը : Ինձ տարավ մի փոքրիկ սեղանիկի մոտ և խաղաթղթերը չերևացող կողմով փռեց սեղանին :
- Երեք թուղթ ընտրի ,- ասաց նա :
Ես մատս դրեցի երեք թղթերի վրա և նա հավաքեց բոլոր խաղաքարերը բացի այդ երեքից : Ապա սկսեց հատ-հատ բացել դրանք ու բացատրել դրանց իմաստը : Բացեց առաջին խաղաթուղթը` ջոկեռ էր կամ ինչպես նրանք էին ասում ծաղրածու է :
- Շիկոն է ,- թերահավատորեն ծիծաղեցի ես : Գնչուհին խստորեն նայեց ինձ վրա ու ասաց .
- Ծաղրածուն ` իմաստությնուն ա բերում , եթե քեզ իմաստություն ա պետք աջ ճանապարհով գնա :
Բացեց հաջորդ խաղաքարը սրտի ասպետ էր : Ես արդեն գիտեի , թե այս քարի մասին ինչ է նա ասելու :
- Սրտի վալետ ` այս մինը սեր կբերի քեզ , դու կսիրահարվես : Եթե ուզում ես մեծ , անսահման սեր ուղիղ գնա :
- Վալետ ... հա-հա : Աշխարհում ամենաշատը ինձ հիմա չի կարելի սիրահարվել ,- կրկին ծիծաղեցի ես :
Գնչուհին բացեց երրորդ խաղաքարը : Խաչի թագավոր էր :
- Մեր աստվածապաշտ Հենրիխն է ,- ժպտացի ես այս տարօրինակ համընկնումից:
- Խաչի արքա , քեզ փառք ու իշխանություն է սպասում , եթե ձախ գնաս: Ես ձեռքիս բոլոր ոսկյա մատանիները , որոնք պատկանում էին Վալենտինային , առանց տատանվելու շաղ տվեցի գնչուհու սեղանին և խնդրեցի նրան .
- Մի տարի գուշակություն չանես :
- Խաղաքարերը երբեք սուտ չեն ասում ,- զայրացած պատասխանեց գնչուհին:
- Եթե այդպես լինի , ես կվերադառնամ այս զարդերի ետևից :,- ժպտալով ասացի ես ու թողնելով նրան ուղիղ գնացի : Ես թերահավատ էի , չեմ հավատում կախարդությունների և մինչև անգամ իմ միջնադարում հայտվելուս ինչ-որ գիտական պատասխան եմ փնտրում : Ես շարունակեցի փնտրել Շիկոին : Տնտղում էի բոլոր ամբոխները , մարդաշատ տեղերը , զանազան մարդկանց հարցեր տալիս , թե չեն տեսել մի զվարճալի պարոնի , գունագեղ գլխարկով :
Սարսափելի հոգնեցի Շիկոյին փնտրելուց և գնացի ու նստեցի ինչ-որ աստիճանների վրա :
Այդ աստիճանները տանում էին դեպի մի գեղեցիկ փայտյա դռնակ : Լքված տուն էր կարծում եմ: Պատուհաները ջարդված էին , իսկ ներսը սարսափելի մութ էր ու կեղտ : Ես ջարդեցի դուռը և ներս մտա մի քանի րոպե խարխափեցի մթի մեջ և , ապա բացեցի լուսամուտը , որը լուսավորեց սառը սենյակը : Ես փորձեցի նստել մի փոքրիկ աթոռակի , բայց շորս թույլ չտվեց : Ես զայրացա և սկսեցի լաց լինել : Չեմ հիշում , թե երբ վերջացրի լացուկոցս ներշնչելով ինձ , որ ես այս աշխարհի ամենաքաջ աղջիկն եմ :Բայց հիշում եմ , որ դա կատարվեց այն պահին , երբ փողոցում ավելի սարսափելի վայնասուն սկսեց : Ես մի հայացք գցեցի պատուհանից և ականատես եղա կարծեմ առաջին համաշխարհայինին , եթե Հիտլեռի արշավանքները հաշվենք երրորդ համաշխարհայինը:
Սա մի ահավոր տուրուդմբոց էր : Ինչ որ մեկը գոռում էր փառք Գիզերին , մեկ ուրիշը փառք Ֆռանսուա անժուացուն , երրորդը փառք թագավորին ,չորրորդը փառք էր տալիս Աստծոն ու սուրբ լիգային , հինգերրորդը պարզապես փառք էր տալիս ֆռանսիական ազգին ` անվանելով այն ամենախելոքը ու ուժեղը : Անկեղծ ասած այս մեկի մռութը կջարդեի , բայց մի խնդիր կար : Երրորդը Շոմբեռգն էր : Մի խոսքով սարսափելի ճակատամարտ էր սկսել , որում հավանաբար մասնակցում էին նաև չորս տղաները : Ես կրակի թեժ գծում նկատեցի Էպերնոնին , որի վրա միանգամից վեց հոգի էին թափել : Իսկ որտեղ էին Քելյուսը ու Մոժիրոնը : Նրանք հավանաբար թագավորին պալատ էին տանում , քանի դեռ վերջինիս չէին հոշոտել: Ես սանդուխքով բարձրացա տնակի երկրորդ հարկը : Այստեղից բացեցի դռնակը դեպի այդ տնակի վերնահարկը : Շորիկս լոճելով հազիվ խցկվելով այդ դռնակի միջով հասա այդ տան տանիքին , որտեղից հիանալի երևում էր մարտի դաշտը և ընդհանրապես շատ գեղեցիկ տեսարան էր բացվում ինչ-որ Փարիզյան չքնաղ թաղամասի վրա : Երբ ուշադիր նայեցի այդ թաղամասին ու ոչ այդքան հեռվում գտնվող պատկերին ես անհուն լազուրի մեջ տեսա մի այնպիսի դատարկություն : " Աստված իմ , - ասաց ինձ իմ ներքին ձայնը ,- Այստեղ պիտի լիներ Էյֆելը` Էյֆելյան աշտարակը ": Այն չկար , բայց ես չտխրեցի , հույս տալով ինձ , որ մի օր ապագայում կտեսնեմ այն :
Ես այդտեղից ձայն տվեցի Էպերնոնին : Ասպարեզը , որում մարտում էր լավ երևում էի ինձ : Նա սկզբում տեղը չբերեց , բայց երբ տեսավ ինձ այդ տան տանիքին կանգնած սարսափելի զայրացավ .
- Ինչ ես այդտեղ անում , հիմար ,- գոռաց նա ներքևից չափազանց անհանգիստ ձևացնելով
Ես օդային համբույր ուղարկեցի , ողջույնի հետ ու ի պատասխան գոռացի .
- Հիմարը դու ես , այդքանին ինչի ես գլխիդ հավաքել : Եթե ինձ խնդրեիր , ես առանց ձգձգելու կկրակեի ...
Այս խոսքերիս վրա նրան փայտե տախտակով մի ուժեղ հարված հասցրին ետևից և նա տապալվեց գետնին : Ես ցնցվեցի ինչ-որ անսովոր զգացմունքից :
- Ժան-Լուի ,- ճչացի ես կատաղությամբ ,- վեր կաց
- Ողջ եմ անուշիկս , չերազես ինձից այսպես հեշտ ազատվել,- ոտքի թռնելով պատասխանեց նա ու իր սուրը խրեց թշնամու կողը :
Ես հիացմունքով ժպտացի և հարցրեցի .
- Թաղմանդ ինչ գույնի շոր հագնեմ , թանկագինս ?
- Քեզ թաղմանս չեմ հրավիրելու , սիրունս :
- Շոյված եմ հոգատարությունիցդ , հոգյակս ,- ճվացի ես ամբողջ ուժովս : Իսկ Ժան--Լուիի վիճակը ավելի ու ավելի էր վատանում : Նրան շրջապատել էին կիսաօղակով , որը ավելի ու ավելի էր սեղմվում : Թշնամիները ամբողջովին փրթել էին նրա վերնաշապիկը : Ամբողջ ուժով պաշտպանվում էր կրծքին ուղված հարվածներից : Սիրտը նրա ամենախոցելի տեղն էր :Տեսադաշտիցս ընդհանրապես կորել էր Շոմբեռգը : Ժան-Լուին նրա վրա էլ չէր կարող հույս դնել : Երբ տեսա , թե ինչպես նրան երկրորդ անգամ գետնին տապալեցին կրկին զայրացա և սիրտս ուզեց օգնել նրան չնայած իմ ամբողջ ատելության նրա հանդեպ : Հանկարծ հիշեցի Վալենտինայի տված սուսերի մասին : Ետ մտա տնակը : Մի քանի րոպե տանջանքներից հետո վրաիցս պոկեցի շրջազգեստս , որի պատճառով հազիվ էի քայլում : Եվ վրես մնացին միայն կարմիր վերնաշապիկս սև քարերով , ջինսե կարճ շոռտերս ու երկարաճիտ սև կոշիկներս :
Սուսերս հանեցի պատյանիցս ու նետվեցի առաջին հարկ , ոտքով կովբոյի պես փորձեցի բացել դուռը , չստացվեց , ստիպված ձեռքով բացեցի և դուրս թռա փողոց :
Հարձակվեցի Ժան-Լուիին ամուր օղակով շրջապատած հինգ հոգու վրա : Ամբողջ ուժով սկսեցի ծակծկել այդ մարդկանց : Ձեռքս թույլ էր սուրը չէի կարողանում խրել այդ մարդկանց մեջ , բայց նրանք ապահովագրված չէին իմ հասցրած քերծվածքներից :
- Ինչ ես անում Էլեն , սա աղջկա տեղ չի ,- օղակը ճեղքելով գոռաց Ժան-Լուին :
- Թագավորը կզայրանա , եթե թողնեմ , որ այս վայրենիների ոհմակը քո նման բարեկիրթ պատանյակին մեջտեղից երկու կես անի : Չեմ ուզում ոչ պաշտոնս կորցնել , ոչ էլ ...
Նա մի երկու հարված ևս հասցրեց իր թշնամիներին , ապա ձեռքս ամուր բռնելով սկսեց փախչել մարտի դաշտից , ինձ իր ետևից քարշ տալով:
- Ոչ էլ ինչ ,- շնչակտուր լինելով հարցրեց նա
- Ոչ էլ քեզ : Չեմ ուզում , որ մեռնես , սիրելիս .
Այս բառերից հետո ես ամբողջ ուժով սկսեցի վազել նրա ետևից այնպես որ իմ պատճառով ետ չմնա : Մեր ետևից մի վեց-յոթ հոգի ընկան : Հազիվ էին հասցնում մեր ետևեից , բայց առանց կանգ առնելու վազում էին և եթե կանգ առնեինք շունչ քաշելու իսկույն կբռնեին մեզ : Ես համարյա շնչակտուր էի լինում : Մենք հազիվ էին ճեղքում խիտ ամբոխը : Վերջ ի վերջո Ժան-Լուին ինձ տարավ մի ահավոր զզվելի թաքստոց , որտեղ կարող էինք մի քիչ շունչ քաշել : Ավելի ճիշտ այն պարզապես առաջինը ձեռքներիս տակ ընկավ : Դա ինչ-որ մեկի մառանն էր , որի դուռը այդ ինչ-որ մեկը բացած էր թողել : Լուսավորվածությունը թույլ էր , զզվելի խոնավություն էր : Ամեն դեպքում այստեղ կարող էինք մի քիչ հանգստանալ : Պահածոներ չէին մնացել , միայն սոխի գարշահոտն էր բուրում: Միևնույն է սոված չէի : Մի սեղանիկ նկատեցինք վրեն հանգած ջահ : Ժան-Լուին այն միացրեց դրա կողք ընկած կայծքարի կտորներով : Ես հեգնանքով ծափահարեցի :
- Ինչու չես ուզում , որ մահանամ :
- Դե չգիտեմ թաղմանդ ինչ եմ հագնելու , դրա համար էլ դեռ չեմ ուզում ,որ մեռնես:
- Անտանելի ես ,- նեղացավ նա:
- Վերջացրու' ձևեր թափել : Տես էլ չեն երևում , արի պալատ վերադառնանք ,- մրմնջացի ես դռան ճեղքից նայելով : Նա մի երկու րոպե լուռ կանգնեց կիսալույսի ներքո :
- Ես ձեր պատճառով փախա : Եթե դուք չխանգարեիք ես կմնաի ու կսպանեի նրանց բոլորին ,- ասաց նա մոտենալով ու ճեղքից նայելով : Ես մի թաքուն հայացք գցեցի նրա մտահոգ դեմքի վրա : Մթնշաղի մեջ երևում էր նրա կնճռոտված ճակատը , անտարբեր աչքերը , ամուր սեղմված շուրթերը : Չէի ուզում նրա հետ խոսել և պարզապես լռեցի :
Բայց նա համառորեն շարունակեց անհեթեթ խոսակցությունը :
