Шуҳратжон АҲМАДЖОНОВ

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВГА ҚАРШИ ГУВОҲЛИК БЕРАЁТГАНЛАРГА ЖАВОБИМ

МУНДАРИЖА

Кириш сўзи.
1. Можаронинг дастлабки тафсилоти.
Кириш сўзи.
1. Можаронинг дастлабки тафсилоти.
2. Иккинчи май кунги суд тафсилоти.
3. Ботир Қодиров ва Ҳалим Нурматов ДНК қилинган видео.
4. Шерали Жўраев муносабати.
5. Шерали Жўраевнинг турмуш ўртоқлари.
6. 1979: Рашидов ва Жўраевга қарши провокация. Мусо Тошмуҳаммад ўғли Ойбекнинг “Ўзбекистон” шеъри, Шерали Жўраевнинг “Бир ўлкаки” қўшиғи.
7. ДХҚ (КГБ) провокацияси.
8. ДХҚ (КГБ) тарқатган миш-мишлар.
9. Шерали қариндошларининг Ботирга муносабати.
10. Шерали ёшлигида қандай йигит эди?
11. Хотин-қизларнинг айёрлиги.
12. Туғилганлик ҳақидаги далолатнома.
13. Носир Зокир гувоҳлиги ва унга жавобим.
14. Эркин Комилов гувоҳлиги ва унга жавобим.
15. Тоҳир Ўринбоев гувоҳлиги ва унга жавобим.
16. Тансоқчининг гувоҳлиги ва унга жавобим.
17. Гулсумхон Жўраева гувоҳлиги.
18. Мисол: Россиялик аёл ва ўғирланган бола тарихи.
19. Ботирнинг иккита сурати тарихи.
20. 1986: Шоҳжаҳон туғилгандаги Шералининг қувончи.
21. ДХХчилар мақсади.
22. Шоҳжаҳонга маслаҳатим.
23. Можаронинг ечими.
24. Хулоса ўрнида.
Фойдаланилган адабиётлар.

КИРИШ СЎЗИ

Шоҳжаҳон ҳамда Зокир Жўраев ва Ботир Қодиров ўртасида бўлаётган суд можаросига доир мен 2024 йил 29 ва 30 апрел кунлари “Можарога доир видеони топайлик. Мурожаатим” ва “Жўраевлар ва Қодиров жанжали: Муаммо ва унинг ечими” номли иккита мақола ёздим ([1]- ва [2]-га қаранг). Мақолам бошида ушбу жанжалга доир муҳим маълумотларни эслатиб ўтай. Кейин раҳматли улуғ ҳофиз Шерали Жўраевга (1947-2023) қарши гувоҳлик бераётганларнинг айримларига жавобимни ёзаман, иншааллоҳ.

Навбатдаги суд иши 2024 йил 8 май куни бўлишини ҳисобга олиб, мақоламнинг тайёр бўлган 1-5-, 8- ва 13-параграфларини биринчи қисм сифатида сайтларда чоп қилмоқдаман. Таҳлилий мақоламнинг қолган параграфларини ҳам яқин кунларда чоп қиламан, иншааллоҳ.

1. МОЖАРОНИНГ ДАСТЛАБКИ ТАФСИЛОТИ

“Дарё” манбасининг билдиришича, санъаткорлар ўртасидаги можаро Фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туман судида, судья Лола Ўтанбоева раислигида кўриб чиқилмоқда.

Даъвогар Қодиров Ботир Шералиевич жавобгарлар — Шоҳжаҳон ва Зоҳиршоҳ Жўраевлардан оталикни белгилашни талаб қилган.

Аниқлаштирилишича, Ботир Қодиров 2024 йилнинг 19 март куни судга ариза киритган. Ишни кўриш 15 апрель куни бошланган. Бироқ жавобгар вакили иш билан танишиш учун ишни кўришни бошқа кунга қолдиришни сўрагани сабабли суд мажлиси бугун, 23 апрель соат 14:30 га қолдирилган.

Билдирилишича, бугунги судда даъвогар вакилининг кўрсатмаси эшитилган. Гувоҳларни ишга жалб этиш ва қўшимча далиллар — фотосуратлар, далолатнома ёзуви ва туғилганлик ҳақидаги гувоҳноманинг асл нусхасини талаб қилиб олиш учун иш яна қолдирилган.

Ботир Қодировнинг даъво аризасига Адлия вазирлиги ҳузуридаги Сулаймонова номидаги Республика суд экспертиза марказининг 2023 йил 29 сентябрдаги хулосаси ва ундаги мутахассис фикри илова қилинган. Унда Ҳалимжон Нурматов ва Қодиров Ботир Шералиевичнинг амаки-жиян эканлиги бўйича фикр берилган.

Ботир Қодиров 2008 йил Янгийўл туман ФҲДЁ бўлимига мурожаат қилиб, 26 февраль куни фамилиясини Жўраевдан Қодировга, отасининг исмини Шерали ўғлидан Шералиевичга ўзгартирган. Бу ҳақда ҳам судга ҳужжатлар тақдим этилган.

Суднинг навбатдаги мажлиси 2024 йилнинг 2 май куни соат 15:00 га қолдирилган.» [3]

2. ИККИНЧИ МАЙ КУНГИ СУД ТАФСИЛОТИ

Фуқаролик ишлари бўйича Тошкент шаҳар Учтепа туман судида, судья Лола Ўтанбоева раислигида навбатдаги суд иши 2024 йил 2 май куни бўлди.

“2024 йил 2 май куни хонанда Ботир Қодировнинг оталикни белгилаш даъвоси юзасидан навбатдаги суд мажлиси бўлиб ўтди. Унда судъя ака-ука Жўраевлар вакилининг ишни унда иштирок этувчи шахсларнинг ҳаётига тааллуқли бўлган маълумотларнинг ошкор бўлишига йўл қўймаслик учун ёпиқ суд мажлисида кўриб чиқиш ҳақидаги Илтимосномаси қаноатлантирилганини ва Фуқаролик процессуал кодексининг 12-моддасига асосан Ботир Қодировнинг даъвоси бўйича ўтказиладиган суд мажлисларининг ҳаммаси ёпиқ тарзда бўлиб ўтишини маълум қилган.” [4]

Айрим маълумотларга кўра, навбатдаги суд иши 2024 йил 8 май куни бўлади.

3. БОТИР ҚОДИРОВ ВА ҲАЛИМ НУРМАТОВ ДНК ҚИЛИНГАН ВИДЕО

2024 йил 3 май куни www.youtube.com сайтидаги "Savobli Qalblar" каналида “Ботир Қодиров ва Ҳалим Жўраев ДНК қилинган видео тарқалди” номли 9 дақиқа 7 сониялик видео жойлаштирилди ([5]). Мен унинг тагига қуйидаги постингимни ёзиб жойлаштирдим.

“Мен 2024 йил 30 апрел куни ёзган “Жўраевлар ва Қодиров жанжали: Муаммо ва унинг ечими” номли таҳлилий мақоламнинг “Суд натижаси қандай бўлади?” номли 6-бандида қуйидагича ёзгандим.

“6. СУД НАТИЖАСИ ҚАНДАЙ БЎЛАДИ?

1. Ботир Қодировни кўп йиллардан бери қўллаб-қувватлаётган кучишлатар органлар 2024 йилги суд жараёнларига анча пухта тайёргарлик кўришган. Улар Шерали Жўраевнинг укаси бўлмиш Ҳалим Нурматовни кўзини даволатиш баҳонасида шифохонага олиб боришганида унинг кўзидан бир-икки нарса олишган. Шунинг асосида Сулаймонова номидаги Республика суд экспертиза марказида ДНК тестини яширинча ўтказишгани, унинг 2023 йил 29 сентябрдаги хулосаси борлиги, “Ҳалим Нурматов ва Ботир Қодиров амаки-жиян эканлиги 94 фоизга тасдиқланганини” Ботир Қодиров ўз интервюларида айтди.

Менимча, халқпарвар Президентимиз Шавкат Мирзиёев ислоҳотлари етиб бормаган идоралардан бири – бу Сулаймонова номидаги Республика суд экспертиза марказидир. Ахир Республика суд экспертиза маркази Ботир Қодиров ва Ҳалим Нурматовни бевосита Республика суд экспертиза маркази чақириб, экспертиза учун улар оғзи бўшлиғидан сўлаги намунаси олгач экспертиза таҳлили ўтказилмади. Ахир кўз дўхтири хонасида Ҳалим Нурматовдан яширин олинган намуна бошқа инсон намунаси билан алмаштириб қўйиш осон ишку. Соддароқ қилиб айтганда, Ҳалим Нурматовдан олинган намунани Ботир Қодировнинг 22 нафар фарзандидан биридан олинган намуна билан алмаштириб қўйиш ҳам мумкинку. Эксперт бу айнан кимнинг сўлаги намунаси эканини ажрата олмайди.

Жўраевлар адвокати мана шу ҳолатни айтиб, Ботир Қодиров ва Шоҳжаҳон (ёки Зoҳиршoҳ)
Жўраевнинг ДНК анализи қайтадан ўтказишни талаб қилиши мумкин.

Судъя суд мажлисида Шоҳжаҳон (ёки Зоҳиршоҳ) Жўраев ва Ботир Қодировга нисбатан қўшимча ДНК текширувини ўтказиш ҳақида қарор чиқариши мумкин.

Кўп йиллардан бери Ўзбекистондаги ҳақиқий вазиятни ва Сулаймонова номидаги Республика суд экспертиза марказида муҳим ўзгаришлар бўлмаганлигини ҳисобга олсак, навбатдаги хулоса ҳам айнан олдинги каби бўлиши шубҳасиздир.

Алал-оқибат Фуқаролик ишлари бўйича Тошкент шаҳар Учтепа туман суди судъяси 2024 йил май ойида бўладиган судда “Ботир Қодиров Шерали Жўраевнинг ўғли” эканлиги ҳақидаги қарорни чиқариши мумкин.

Қонунга асосан суд қароридан норози бўлган томонга юқори инстанциядаги судга мурожаат қилиш учун ўн кун муддат берилган.

Қисқача айтганда, Ўзбекистонда ушбу муаммога нисбатан адолатли суд қарорига эришиш қийин масала. Шу сабабли Франциянинг Страсбург шаҳрида жойлашган Инсон ҳуқуқлари бўйича Европа судига шикоят аризасини ёзиб мурожаат қилиш керак бўлади” [2]

Менимча, мана шу танқидий фикримдан кейин Сулаймонова номидаги Республика суд экспертиза марказида 2024 йил май ойи бошида Ботир Қодиров ва Ҳалим Нурматов сўлагидан қайтадан намуна олишга доир видео суратга олинди. Лекин қайта суд экспертизаси ўтказилдими ёки 2023 йил 26 сентябрдаги экспертиза натижаси қолдирилдими? Бу мен ва бошқалар учун номаълумдир.

Шу жараёнга доир “Ботир Қодиров ва Ҳалим Жўраев (Нурматов, А.Ш.) “ДНК” қилинган видео тарқалди” номли видео 2024 йил 3 май куни www.youtube.com сайтига қўйилди.

Одатда видео олинаётганида кадр бурчагида сана, соат, дақиқа ва сониялар ёзилаётган бўлади. Лекин тасвирга олаётган “Savobli qalblar” сайти оператори санага доир ёзувни ўчириб қўйган. Бунинг ўрнига видео бошида Ботир Қодиров гапираётган кадрларга каттароқ рақамлар билан 26.03.2023 ёзувини ёзиб қўйишган. Бу қалбакилик қилиш ва ватандошларимизни чалғитишнинг бир туридир.

4. ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ МУНОСАБАТИ

“Ботир Қодиров Шерали Жўраевнинг ўғли” деган миш-миш ва гап-сўзларга нисбатан Шерали ака ўз муносабатини билдириб, 2007 йил 13 феврал куни Андижон вилоятида яшаётган Шавкатбек Аҳмадбек ўғлининг никоҳ тўйида муҳим гапларни айтди. Мен бу матнни ўша тўй дискидан 2010 йил 2 январ куни блокнотимга кўчириб ёзиб олдим. Сўзма-сўз келтираман.

“Бир-иккита биз ўзимиз нон бериб катта қилган одамлар бор эди. Ҳозир улар энди полковник даражасига кўтарилдию, ишдан бўшаган ҳозир. Шуни айтиб қўйишим керак сизларга.

Шу одам менинг уйимга бир ўн йил, йўқ, боринг, етти йил бўлди, бормайди. Мендан хабар ҳам олмайди.

Шуни ҳам айтиб қўяй. Яна бир ... болани етаклаб юраркан. “Шералининг ўғли” деб пул қиларкан.

Ман қирққа кирганимда ўғил кўрганман – Шоҳжаҳон (қарсаклар). Қирққа кирганимда ман ўғил кўрганман. Биринчи кўрган фарзандим шу. Ундан аввал ман фарзанд кўрмаганман, ҳов биродарлар.

У айтадиган боласи ўзига тенг, ҳалиги жўранинг ўзига тенг.

Хуллас, у айтадиган боланинг жуда отаси кўп, ҳов биродарлар (қарсаклар). Бир бешта, ўнта одамнинг олдига олиб бориб, “Сенинг ўғлинг” деб, пул олган оналари.

Шунинг учун мен сизларга очиқ-ойдин, Аллоҳнинг олдида айтаяпман бу гапни.

Бунақа тирикчилик қиладиганларни шундай ушланглар. Шерали Жўраевнинг ўғли танбур чалади, дутор чалади, соз чалади, тор чалади. Уни билиш учун саҳнага чиқариб қўйиб, қўлига тор беринг, танбур беринг, дутор беринг. Чалолса, менинг ўғлим бўлади (қарсаклар).

Ҳар битта менга ўхшаган менинг ўғлим бўлавермайди-да. “Сен берироқ кел, берироқ кел, ўғлим, тепага чиқ” (18 ёшлардаги йигит саҳнага чиқди, А.Ш.). Мана шуни ҳам менинг ўғлим, деса, ишонаверади одамлар. Сабаби – менга ўхшайдида. Бу Андижоннинг 90 фоизи бир-бирига ўхшайди. Шуни айтиб қўяй.

Ҳали Нуриддин (Ҳайдаров)ни менинг ўғлим, деб айтишган, Аҳрор (Усмонов)ни менинг ўғлим, деб айтишган. Улар мендан етти ёшга кичик, холос (даврада кулгу, А.Ш.).

Шунинг учун, биродарлар, мана камера ҳам олаяпти. Шуни чиқариб қўяверинглар. Шу гапларимни халқ билсин (қарсаклар).

Менда иккита ўғил бор. Шоҳжаҳон – 18 га энди кирди. Кейингиси эса Зоҳиршоҳ, деб от қўйганмиз. Униси энди 16 га кирди. Мана янги йилда (2007 йил бошида, А.Ш.) ака-ука қўшилишиб “Замон-замон”ни айтишди. Шундан бошқа менда ўғил йўқ, айтиб қўяй.

Тўйга олиб бораркан. “Шерали Жўраевнинг ўғлини олиб келдим” деб пул оларкан ҳалиги тўй эгасидан. Одамларга “Ҳозир Шералининг ўғли чиқади” деб эълон қилади ўртада эълончи. Менинг ўртоқларим, сизларга ўхшаган шинавандалар “Шерали Жўраевнинг ўғли келиб қолибди” деб уч-тўрт сўм қистиришади. Шунга ишқибоз у ҳаромилар.

Мен шуни айтишим керак эди. Шуни айтмасам бўлмасди. Мен бу ерларга энди қачон қайтиб келаман.

Мен шуни айтишим керак эди. Сизлар билишларинг кераклиги учун айтаяпман. Жуда зарил эмас. Лекин айтишим керак эди” [6]

Менимча, Шерали Жўраев оғзаки гапириш билан чегараланмай, адвокатларни жалб қилиш орқали унинг ўғиллигига даъвогарлик қилаётган кимсанинг ҳужжатларини аниқлаштирди. Катта суд жанжали бошланишини ва бу судда шармандали мағлуб бўлишини тушунган Ботир Қодиров ўз тарафдорлари тавсияси билан Тошкент вилояти Янгийўл туман Фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш (ФҲДЁ -- ЗАГС) бўлимига мурожаат қилиб, 2008 йил 26 феврал куни фамилиясини Жўраевдан Қодировга, отасининг исмини Шерали ўғлидан Шералиевичга ўзгартирди. [3]

5. ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ ТУРМУШ ЎРТОҚЛАРИ

Мендаги маълумотларга кўра, раҳматли ҳофиз Шерали Жўраев (1947-2023) уч марта уйланган.

Шерали Жўраев дастлаб Самарқанд вилояти Каттақўрғон шаҳрида яшаётган Хурсанд ая Тошпўлатова (1949) билан ЗАГСдан ўтиб турмуш қурган. Уларнинг никоҳ тўйи 1973 йил 14 май куни бўлган. [7]

Бугунги кунда Самарқанд вилояти Каттақўрғон шаҳрида яшаётган Хурсанд ая: “Тўйимиз 1973 йил 14 май куни бўлган. 15 йил яшадим. 1987 йил октябр ойида қайтиб келганман. Дўхтирлар операция қилиб биринчи фарзандимни олиб ташлашди. Шундан кейин фарзанд бўлмай кетди.

Ботир Қодиров: Туғилганимда дадам айтганмидилар?

Хурсанд ая: Йўқ. Мендан яширардилар. Айтишмаган.” [7]

“Шерали Жўраев билан 1973 йилда “ЗАГС”дан ўтиб, турмуш қурганмиз. 1988 йилгача, 16 йил бирга яшадик, аммо фарзанд кўрмадик. Фарзандсизлик туфайли ажрашдик. Ботиржон Шерали Жўраевнинг ўғли эканини билардим. Мендан буни яширишган бўлса-да, буни билиб, сезиб юрардим. Ботиржон ҳам келиб, ўйнаб юрарди”, дейди Хурсанд ая.” [8]

Ўша йиллари бўлиб ўтган тарихий воқеаларга эътибор берайлик. Маълумки, Шерали Жўраев шоир Эркин Воҳидовнинг “Ўзбегим” номли қасидасини қўшиқ қилиб 1968 йилда куйлай бошлади. Бу қўшиқ Ўзбекистонда машҳур бўлиб кетди. Совет Иттифоқи Давлат хавфсизлик қўмитаси (ДХҚ - КГБ) Эркин Воҳидов ва Шерали Жўраевни қаттиқ тазйиқ остига олишди. Лекин у янги-янги қўшиқлар басталаб куйлашда давом этди.

ДХҚ (КГБ) раҳбарияти Шерали Жўраевни беш йил тазйиқ қилиб натижага эриша олмагач, унинг оилавий ҳаётига аралашишга қарор қилган. Шерали ака 1973 йил май ойида уйлангач, қандайдир йўллар билан Хурсанд аянинг ҳомиласи билан боғлиқ касал қилишга эришган, менимча. Масалан, дунёда ҳомилани барвақт тушириш билан боғлиқ ўнлаб дорилар маълум. Алал-оқибат, Хурсанд аянинг ҳаёти хавф остида қолгач ҳомилани жарроҳлик операцияси йўли билан олиб ташлашган. Оқибатда Хурсанд ая иккинчи марта ҳомиладор бўлиш бахтидан маҳрум бўлган. Шерали ака ва Хурсанд ая 14 йил (!) кутгач, шунингдек Шерали аканинг янги оиласида Шоҳжаҳон туғилгач ноилож улар ажралишган.

Шерали Жўраев иккинчи марта андижонлик ўз раққосаси Зулхумор Қодировага ЗАГС асосида эмас, айрим кишилар айтишича, никоҳ ўқитиш асосида уйланган. Натижада 1981 йил 6 май куни фарзанд Тожикистоннинг Душанбе шаҳрида туғилган ва унга Ботир деб исм қўйилган.

Шерали Жўраев 1985 йилда учинчи марта тошкентлик Гулнора исмли қизга никоҳ ўқитиш орқали уйланган (фамилиясини билмайман). У дастлабки турмуш ўртоғи бўлмиш Хурсанд ая билан 1987 йил октябрда ажрашганини ҳисобга олсак, Шерали ака ва Гулнора янгамиз ўртасида ЗАГС 1988 йилдан кейин бўлиб ўтган, деб ҳисоблайман. Натижада тўнғич ўғли Шоҳжаҳон 1986 йилда, иккинчи ўғли Зокиршоҳ 1988 йилда ва кейинчалик яна уч қиз туғилган.

6. 1979: РАШИДОВ ВА ЖЎРАЕВГА ҚАРШИ ПРОВОКАЦИЯ
МУСО ТОШМУҲАММАД ЎҒЛИ ОЙБЕКНИНГ “ЎЗБЕКИСТОН” ШЕЪРИ, ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ “БИР ЎЛКАКИ” ҚЎШИҒИ

Фото 1. Мусо Тошмуҳаммад ўғли Ойбек (1905-1968). www.google.com орқали сайтдан олинган сурат. [9]

Ботир Қодиров 1981 йил май ойидаги туғилиши 1979-1980 йилларда Шерали Жўраев атрофида рўй берган воқеалар билан чамбарчас боғлиқ. Мен “Шерали Жўраев” номли китобим тўртинчи нашридаги 33-параграфини “1979: Рашидов ва Жўраевга қарши провокация. Мусо Тошмуҳаммад ўғли Ойбекнинг “Ўзбекистон” шеъри, Шерали Жўраевнинг “Бир ўлкаки” қўшиғи” деб номлагандим. Қуйида шу параграфни тўлиғича келтирдим.

Китобимнинг 6-параграфида Эркин Воҳидов 1968 йилда “Ўзбегим” қасидасини ёзгани ва уни Шерали Жўраев ўша йили қўшиқ қилиб куйлагани, қўшиқ кассеталарда кенг тарқала бошлагач Давлат хавфсизлик қўмитасининг Ўзбекистонданги раҳбари Алексей Бесчастнов (1913-1998) Эркин Воҳидов ҳамда Шерали Жўраевга қарши жиноий иш қўзгатмоқчи бўлгани, халқимиз фарзанди ва давлатимиз арбоби Шароф Рашидов (1917-1983) катта шижоат ҳамда қатъийлик билан уларга қарши жиноий иш очилиши, тазйиқ қилиниши ва ҳибсга олинишидан сақлаб қолгани ҳақида ёзгандим.

Китобимнинг 21-параграфида Шерали Жўраев 1971 йилда Тошкeнт Санъат институтини битириб Ўзбекистон Филармониясида ишлай бошлагани ва кўплаб концерт бера бошлагач “Совeт Ўзбeкистони” газeтасида “Лeнтадаги оғулар” сарлавҳали фeлeтон босилгани, ушбу фелетон асосида уни саҳнадан чeтлатишгани, фақат хордагина ишлаши мумкинлиги ҳақидаги қарор чиқаришгани, шу сабабли у олти ой ишламай юргани тўғрисида ёзгандим.

[10]-видеолавҳада Шерали Жўраев Мулла Паноҳ Воқиф шеъри асосида «Турналар» қўшиғини куйлаган. «Турналар» қўшиғи тарихи ҳақида китобимнинг 11-параграфида ёзгандим. Шерали ака видеолавҳанинг 9-дақиқа 15-сониясидан бошлаб қуйидаги муҳим воқеани гапириб берган.

“Ҳозир Мулла Паноҳ Воқифни эсга олдик. Аллоҳ уларнинг руҳларини шод қилган бўлсин. Бу Озарбайжон шоири. Шунинг учун озарбайжон йўлида айтилган ашула. Музикаси ҳам аслида озарбайжонча. Ўшанинг қочирмалари бор.

Шу пайтда отам раҳматли бор эди. Уйда сандалда ўтирган эканлар. Мен нимада ашула айтгандим. Биринчи саҳнада катта мажлис, қурултой бўлди. Қурултойда битта ашула айтдим. Отам раҳматлик кўриб жуда ҳам хурсанд бўлди. Ўшанда ҳам биз бировнинг гапига кириб бир иш қилганмиз.

Энди қурултой. Бутун давлат раҳбарлари ҳокимдан тортиб, райкомдан тортиб бригадиргача бор. Бу Тошкентда бўлган. Шу ерда “Ўзбекистон” деган битта ашула айтганман. Уни айтиб бўлганимиздан кейин одамлар тикка туриб қарсак чалди.

Ўша давлат раҳбарлари, катта бошлиқлар айтганди: “Иккинчисига мана бу ашулани айтгин. Айтсанг ўша одам хурсанд бўлади” деб бир ашулани айтувди. Бу ўша давлат раҳбарларидан биттасининг шеъри экан. “Наргиз” деган ашулани айтгандим. “Шуни иккинчисига айтгин” деганда биз айтворганмиз. Одамлар ҳалиги одамнинг ҳурматидан ҳам ўрнидан туриб қарсак чалиб юборган. У одамга ғалати туюлган. Ўша ЦК секретари камтар одам эди. “Бу ашулани айтишга ким рухсат берди? Айтмаса бўларди” деган. Шундан кейин ман ўн йил телевизорга чиқмаганман. (Изоҳ: Бу ерда Шерали ака Ўзбекистон коммунистлар партияси биринчи котиби Шароф Рашидов (1917-1983) ва унинг “Кашмир қўшиғи” поэмасидаги “Наргиз” шеъри ҳақида айтмоқда. А.Ш.).

Ўзи ўн йил телевизорга чиқмаганман. Ўшанда биринчи чиқишим. Яна шунақа ҳолатга тўғри келганман. Ўша пайтда отам раҳматли бетоб эди. Ман борсам мазаси йўқ экан. Телевизорда ҳалиги халқнинг ура-урасини кўриб хурсанд бўлдилар. “Ҳа кетди энди шеър, Худо хоҳласа. Бундан буёғига кетди” дедилар.

Ўша пайтда отам ёнида ўтирувдим. Шу “Турналар”ни Озарбайжон ашулачилари айтиб қолди. Телевизорда кўриб қолдим: турналар учиб кетаяпти, улар озарбайжонча айтди. Ман айтдим: “Шуни нега ман айтмадим? Шуни айтишим керак экан.” Кейин ўзим бошқа куйга солиб айтдим. Лекин йўли барибир ўша: “Баёти шероз” мақоми йўлида айтвордим. Ва бу чиройли чиқди.

Хуллас, ҳозир бу ашулани айтганда отам раҳматлини ҳам эсладик. Бу ашулани бировлар ўйин қилиб айтиб кўрди. Бунга ҳам чидаймиз. Хуллас, ҳар хил ҳолатлар бўлди. Лекин ҳозир Аллоҳга шукр, мана ҳамма қўшилиб яна айтаяпти. Эсингизлардан чиқмабди. Ёшликларингиз эсингизларда турибди.” [10]

Аввал ушбу концерт йилини аниқлаштирайлик. Шерали ака Нурмуҳаммад ота бетоб эканлиги ҳақида [10]-да айтди. Нурмуҳаммад ота 1980 йил 23 март куни вафот қилганлигини ҳисобга олсак ([89, 10-б.], қурултой ва концерт 1979 йил декабрда бўлганлигини билиб оламиз.

Шерали Жўраев яхши ҳофиз эканлигини Шароф Рашидов биларди. Менимча, қурултой қатнашчилари учун уюштирилган концерт телевидениедан кўрсатилишини билиб Шароф ота ушбу катта концертга Шерали Жўраев куйлашини уюштиришга ўзининг нуфузли ёрдамчиларига кўрсатма берган. Ахир бундай катта ва нуфузли концертда бирор хонанда ёки созанданинг тасодифан қатнашиш имкони йўқ. Бу билан Шароф ота Шерали Жўраевга Совет Иттифоқида ҳамда хорижда эркин концерт гастролларини уюштиришга йўл очиб бермоқчи бўлган.

Одатда катта давлат тадбирлари, йиғилишлар, қурултойлар ва қурултойдан кейинги катта концертларни ўтказишда, давлат раҳбарларининг хавфсизлигини таъминлаш мақсадида концерт қатнашчилари, ижрочилар ва хонандалар рўйхати Давлат хавфсизлик қўмитаси (ДХҚ) назоратидан ўтказилган. Саҳна ортидан концертни тартибга солиб турувчи инсон ҳам кўпинча ДХҚ билан боғлиқ шахс бўлган ва у одатда ДХҚ раҳбарлари кўрсатмасини оғишмай амалга оширишга ҳаракат қилган.

Шерали Жўраевга Шароф Рашидовнинг “Наргиз” шеъри асосидаги қўшиғини айттиришдан мақсад: агар Шароф ота Шерали Жўраевни Ўзбекистон телевидениесида кўрсатишга кўрсатма берса ва гастролларини ҳимоя қила бошласа, бунинг сабаби қилиб гўё Шароф Рашидовнинг шахсий манфаати борлиги ва бунга Шерали ака куйлаган “Наргиз” қўшиғини баҳона қилишлари тайин эди. Шундай қилиб, Ўзбекистон раҳбарининг ушбу ижобий ҳаракатига ҳам Давлат хавфсизлик қўмитаси режалаштирган ва уюштирган провокацияси халақит берди ва бу режани амалга оширишга тўсиқ қўйди.

Мана шундай провокация орқали ва бошқа қўшимча баҳоналар билан ДХҚ Шерали Жўраевни 1979 йилдан кейин яна ўн йилга телевидениедан узоқлаштиришга эришди ва Совет Иттифоқи ҳамда хориж мамлакатларида концерт гастролларини уюштириш имконидан маҳрум қилди.

Ушбу параграфни шоир ва ёзувчи Мусо Тошмуҳаммад ўғли Ойбек (1905-1968) 1934 йилда ёзган “Ўзбекистон” шеъри асосида Шерали Жўраев 1979 йил декабрда Тошкентдаги қурултойда куйлаган “Бир ўлкаки” қўшиғи матнини келтириш билан тугатсам. У шеърдаги биринчи бешликнинг тўрт қаторини ва саккизинчи олтиқатордаги 1-3-қаторларни ҳамда олтинчи қаторни куйлаган. Шу сабабли шеърдаги куйланмаган қолган қаторларни қавс ичида ёздим.

Мусо Тошмуҳаммад ўғли Ойбек

ЎЗБЕКИСТОН

Бир ўлкаки, тўпроғида олтин гуллайди,
Бир ўлкаки, қишларида шивирлар баҳор.
Бир ўлкаки, сал кўрмаса қуёш соғинар...
Бир ўлкаки, ғайратидан асаби чақнар.
(Бахт тошини чақиб, бунда куч гувуллайди.

Дердиларки: “Шарқнинг руҳи инжиқ ва ҳаста”,
Аммо унинг томчи қони бир кулча олтин!
Уқа билан тортиб сотган афсоналарин,
Аччиқ, дудли фалсафанинг кутубхонасин,
Совет Шарқи ёқди ... Ёнди бу эски латта.

Совет Шарқи тўлқинини кўринг – бу ҳаёт!
Тебратади ўлкани иш – бахтнинг ўз қўли,
Очилгандир тарихларнинг энг улуғ йўли,
Хазинасин очиб берган қири, тоғ, чўли,
Бутун Шарқда ёзажак у шафақдан қанот.

Болғалар-ла парчаланди уйқу илони,
Меҳнаткаш халқ букик белин кўтарди мағрур,
Янги тарих қуёши-ла кўксида ғурур,
Меҳнатидан айқиради энди бахт-сурур,
Баҳорларга кўтарилди унинг манглайи.

Далаларда машинанинг тетик нафаси,
Уфқларнинг зумрад кўксин ўпар пахтазор.
Чоллар – йигит, йигитчалар чақмоқдай ёнар,
Эркин меҳнат бахтли кўзда чўғ каби порлар.
Ироданинг қилич янглиғ ўткирдир дами -

Қайтиб келмас ва тирилмас мозий қабрдан,
Йўқчиликдан кафан ўртган скелет кунлар,
Кўз ёши-ла жинчироғни ёндирган тунлар,
Бўшлиқларга юксалган у хаёл – тутинлар,
Елкаларда учқун ёнмас қамчи зарбидан.

Хонақони ташлаб фикр фанларни минди,
Электрон текширади кечаги чўпон.
Дорилфунун курсисини ўпар қиз-жувон,
“Капитал”нинг ҳар сатридан галалаб учган,
Фикрларни қувар тунлаб ёшлар киприги.)

Яратилди бир шоҳ асар, гўзал бир достон,
Ғадир-будур меҳнат қўли битгандур буни,
Келажакнинг баҳоридан олинган куйи,
(Хаёлларга сиғмайди ҳеч бунинг мазмуни,
Қофиядир фабрикалар-ла қизлар қўшиғи,)
Ўқи ва сев! Бунинг исми ҳур Ўзбекистон. [11, 309-310-б.]
1934

Шерали Жўраев 1979 йил декабрда куйлаган “Бир ўлкаки” қўшиғи матнини келтирай. У қўшиқ охирида яна тўрт қатор шеърни қўшиб куйлаган. Менимча, ушбу тўрт қаторни Шерали Жўраевнинг ўзи ёзган.

Мусо Тошмуҳаммад ўғли Ойбек ва Шерали Жўраев шеъри, Шерали Жўраев қўшиғи

БИР ЎЛКАКИ

Бир ўлкаки, тўпроғида олтин гуллайди,
Бир ўлкаки, сал кўрмаса қуёш соғинар.
Бир ўлкаки, ғайратидан асаби чақнар.
Бир ўлкаки, қишларида шивирлар баҳор.

Яратилди бир шоҳ асар, ажиб (гўзал) бир достон,
Ғадир-будур меҳнат қўли яратган (битгандур) буни,
Келажакнинг баҳоридан олинган куйи,
Ўқи ва сев! Бунинг исми ҳур Ўзбекистон.

Бир ўлкаки, сал кўрмаса қуёш соғинар,
Бир ўлкаки, қишларида шивирлар баҳор.
Бир ўлкаки, ғайратидан асаби чақнар,
Бир ўлкаки, сал кўрмаса қуёш соғинар.

Қуёш нуринг сочавер мўл-мўл,
Баҳор кетма бизнинг бошлардан.
Юртимизда қолмасин дашт-чўл,
Чаман унсин ҳатто тошлардан. [12]

ДАВОМИ БОР